Kluczową kwestią przy kwalifikowaniu świadczeń jako uznaniowych lub regulaminowych jest sposób ich przyznawania. Jeżeli świadczenie: nie ma jasnych, stałych kryteriów, jest przyznawane sporadycznie i fakultatywnie, stanowi nagrodę za ponadprzeciętne osiągnięcia, wówczas nie wchodzi do wynagrodzenia urlopowego. W przeciwnym razie – gdy przysługuje cyklicznie i za standardowe obowiązki – czy powinno zostać wliczone do wynagrodzenia urlopowego?
Wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego powinno odzwierciedlać zarobki, jakie pracownik otrzymałby, gdyby w tym czasie wykonywał swoje obowiązki zawodowe. Ustalanie podstawy wynagrodzenia urlopowego opiera się na określonych zasadach, jednak wiele wątpliwości pojawia się w kontekście tzw. świadczeń uznaniowych, takich jak premie czy nagrody.
Podstawa wynagrodzenia urlopowego
Zgodnie z przepisami prawa pracy, wynagrodzenie urlopowe uwzględnia przeciętne wynagrodzenie zmienne z trzech miesięcy poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu. W przypadku znaczących wahań wynagrodzenia okres ten może być wydłużony do 12 miesięcy. Składniki stałe, jak pensja zasadnicza, są wliczane w całości, natomiast zmienne tylko w określonych przypadkach.
Nie wszystkie zmienne składniki wynagrodzenia są uwzględniane przy wyliczaniu wynagrodzenia urlopowego. Rozporządzenie Ministra Pracy wskazuje, że jednorazowe lub nieregularne wypłaty – w tym nagrody i premie uznaniowe – co do zasady są wyłączone z tej podstawy.
Kiedy świadczenie jest uznaniowe?
Świadczenia uznaniowe charakteryzują się brakiem obowiązku ich wypłaty – zależą od swobodnej decyzji pracodawcy. Przyznaje się je za wyjątkowe osiągnięcia, a nie za codzienne wykonywanie obowiązków. Ich cechą jest także nieregularność i brak ustalonych, mierzalnych kryteriów. Tylko wtedy można mówić o ich faktycznym uznaniowym charakterze, jak potwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z grudnia 2021 r.
Kiedy świadczenie uznaniowe traci ten charakter?
W praktyce pracodawcy często określają jako „uznaniowe” premie, które są wypłacane regularnie, wszystkim pracownikom lub większości z nich. Jeśli świadczenie:
- pojawia się cyklicznie,
- przysługuje za rutynowe wykonywanie obowiązków,
- dotyczy szerokiego grona zatrudnionych,
to nie spełnia warunków uznaniowości i nabiera cech świadczenia regulaminowego. W takim przypadku należy je wliczyć do podstawy wynagrodzenia urlopowego.
Znaczenie praktyki pracodawcy
Jeżeli wypłata premii „uznaniowej” następuje regularnie i na podstawie powtarzalnych kryteriów, staje się ona elementem wynagrodzenia pracownika, nawet jeśli formalnie została określona jako uznaniowa. Sąd Najwyższy w marcu 2022 r. uznał, że praktyka taka może być nadużyciem prawa i że świadczenie to powinno być traktowane jako składnik wynagrodzenia za pracę.
Podobnie premie za pracę w godzinach nadliczbowych, określane jako uznaniowe, jeśli są wypłacane systematycznie, również powinny być wliczane do podstawy wynagrodzenia urlopowego.
6 maja 2025
