Zmiany w badaniach okresowych pracowników – projekt

7 listopada w Rządowym Centrum Legislacji opublikowano projekt nowelizacji rozporządzenia ministra zdrowia w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy.

Aktualnie treść przepisów trafiła do konsultacji. Na wniesienie uwag jest 14 dni. Nowe przepisy mają zacząć obowiązywać w terminie 14 dni od ogłoszenia.

Badania medycyny pracy. Zmiany w przepisach

– Wprowadzenie zmian wynika m.in. z faktu, że część instytucji, o których w nim mowa już nie istnieje, a tym samym przepisy rozporządzenia są już w tym zakresie nieaktualne – argumentuje resort zdrowia.

Projektowane rozporządzenie zmienia rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. z 2016 r. poz. 2067 oraz z 2020 r. poz. 2131), wydane na podstawie art. 229 § 8 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2022 r. poz. 1510, z późn. zm.). Wprowadzenie zmian wynika m.in. z faktu, że część instytucji, o których w nim mowa już nie istnieje, a tym samym przepisy rozporządzenia są już w tym zakresie nieaktualne.

Minister właściwy do spraw zdrowia w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw pracy określi, w drodze rozporządzenia:

1) tryb i zakres badań lekarskich, o których mowa w § 1, 2 i 5, oraz częstotliwość badań okresowych, a także sposób dokumentowania i kontroli badań lekarskich,

2) tryb wydawania i przechowywania orzeczeń lekarskich do celów przewidzianych w niniejszej ustawie i w przepisach wydanych na jej podstawie,

3) zakres informacji objętych skierowaniem na badania lekarskie i orzeczeniem lekarskim, a także wzory tych dokumentów,

4) zakres profilaktycznej opieki zdrowotnej, o której mowa w § 6 zdanie drugie,

5) dodatkowe wymagania kwalifikacyjne, jakie powinni spełniać lekarze przeprowadzający badania, o których mowa w § 1, 2 i 5, oraz sprawujący profilaktyczną opiekę zdrowotną, o której mowa w § 6 zdanie drugie

– uwzględniając konieczność zapewnienia prawidłowego przebiegu i kompleksowości badań lekarskich, o których mowa w § 1, 2 i 5, profilaktycznej opieki zdrowotnej, o której mowa w § 6 zdanie drugie, a także informacji umożliwiających porównanie warunków pracy u pracodawcy oraz ochrony danych osobowych osób poddanych badaniom.

Przywrócenie badań okresowych zawieszonych na czas epidemii koronawirusa

Poza tymi pracami Ministerstwo Zdrowia przygotowało zmianę ustawy w sprawie COVID-19, której celem jest m.in. przywrócenie obowiązku wykonywania badań, wynikających z przepisów art. 229 kodeksu pracy.

Obowiązek wykonywania badań okresowych został zawieszony  w związku z epidemią koronawirusa. Zawieszenia dokonano na mocy ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2020 r. poz. 374, z późn.). Pierwotnie ustawodawca dał pracodawcom i pracownikom 60 dni – po odwołaniu stanu zagrożenia epidemicznego, w przypadku gdy nie zostanie ogłoszony stan epidemii albo po odwołaniu stanu epidemii – na wykonanie zawieszonych obowiązków, potem – na wniosek pracodawców – termin ten został wydłużony do 180 dni.

Obowiązki związane z badaniami pracowników

Zgodnie z obowiązującymi przepisami pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Dlatego też zobowiązany jest do  kierowanie pracowników na profilaktyczne badania lekarskie. Na pracowniku z kolei ciąży obowiązek poddawania wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosowanie się do wskazań lekarskich.

Badania lekarskie pracowników

Kwestie badań profilaktycznych pracowników reguluje art. 229 Kodeksu pracy. Zgodnie z nim pracownik podlega badaniom:

• wstępnym
• okresowym
•  kontrolnym

Wstępne badania lekarskie

Wstępnym badaniom lekarskim podlegają osoby przyjmowane do pracy oraz pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy i inni pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe. Oprócz badań wstępnych jak wynika z art.229 Kodeksu pracy pracownik podlega badaniom okresowym oraz kontrolnym. Badania okresowe wykonywane są w terminie wskazanym w orzeczeniu przez lekarza orzecznika. Natomiast badania kontrolne należy wykonać w przypadku niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni, spowodowanej chorobą.

Wyłączenie obowiązku wykonywania badań wstępnych

Wstępnych badań lekarskich nie muszą wykonywać osoby:

1. przyjmowane ponownie do pracy u tego samego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy z tym pracodawcą;
2. przyjmowane do pracy u innego pracodawcy na dane stanowisko w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy, jeżeli posiadają aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie i pracodawca ten stwierdzi, że warunki te odpowiadają warunkom występującym na danym stanowisku pracy, z wyłączeniem osób przyjmowanych do wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych.

Jak wynika z art. 229 Kodeksu pracy okresowe i kontrolne badania lekarskie przeprowadza się w miarę możliwości w godzinach pracy. Za czas niewykonywania pracy w związku z przeprowadzanymi badaniami pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, a w razie przejazdu na te badania do innej miejscowości przysługują mu należności na pokrycie kosztów przejazdu według zasad obowiązujących przy podróżach służbowych. Wszystkie rodzaje badań przeprowadza się na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę. I to pracodawca ponosi ich koszt.

Badania wstępne i kontrolne w czasie stanu zagrożenia epidemicznego 

Kwestia badań lekarskich w czasie epidemii COVID-19 została uregulowana w art. 12a ustawy z 2.3.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1842). Zgodnie z jej przepisami, w sytuacji kiedy nie ma dostępu do lekarza uprawnionego do przeprowadzenia badania wstępnego lub kontrolnego (lekarza medycyny pracy), badanie wstępne lub kontrolne może przeprowadzić i wydać odpowiednie orzeczenie lekarskie inny lekarz. Dodatkowo badania mogą zostać  przeprowadzone za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności. Orzeczenie lekarskie wydane przez innego lekarza traci moc po upływie 180 dni od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego, w przypadku gdy nie zostanie ogłoszony stan epidemii, albo od dnia odwołania stanu epidemii.

W trakcie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii wstępnym badaniom lekarskim nie podlegają osoby:

1. zatrudniane na stanowisko administracyjno-biurowe, jeżeli posiadają aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie i pracodawca stwierdzi, że warunki te odpowiadają warunkom występującym na danym stanowisku pracy;
2. przyjmowane do pracy w ciągu 180 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy ponownie u tego samego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy;
3. przyjmowane do pracy w ciągu 180 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy u innego pracodawcy na dane stanowisko, jeżeli posiadają aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie i pracodawca ten stwierdzi, że warunki te odpowiadają warunkom występującym na danym stanowisku pracy, z wyłączeniem osób przyjmowanych do wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych. W innych przypadkach konieczne jest podanie pracowników wstępnym badaniom lekarskim.

Badania okresowe w czasie stanu zgrożenia epidemicznego

W czasie epidemii COVID-19 zawieszono obowiązek przeprowadzania badań okresowych. W związku ze stanem epidemii badania lekarskie zostały wykonane przed datą 7 marca 2020 r. i kończą swoją ważność po tym dniu (np. 24 marca 2020 r.), ważność wszystkich badań profilaktycznych (tj. wstępnych, kontrolnych i okresowych) podlega przedłużeniu na okres nie dłuższy niż 180 dni od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii. Mimo stanu zagrożenia epidemicznego część pracodawców decyduje się na kierowanie na badania pracownicze i są one obecnie wykonywane. Trzeba pamiętać, że po odwołaniu stanu zagrożenia epidemicznego trzeba będzie wykonać badania  w terminie 180 dni od dnia jego odwołania. Być może nowe przepisy skrócą ten czas. Warto zadbać zatem o profilaktykę i badania pracowników.